Co to są żylaki?

Fachowa literatura definiuje to schorzenie jako trwałe poszerzenie żył powierzchniowych. Dochodzi do niego najczęściej z dwóch powodów:

• nieprawidłowej pracy zastawek żylnych
• osłabienia ściany żylnej

Zastawki to swego rodzaju "drzwiczki" umieszczone w ścianach żył kończyn dolnych, zapobiegające cofaniu się krwi. Ich synchroniczne otwieranie się i zamykanie gwarantuje tzw. powrót żylny. Krew nie zalega w naczyniach, tylko zgodnie z biegiem naczyń wędruje do serca. Jeśli jednak ich praca szwankuje, zastawki nie domykają się, spada elastyczność naczyń, krew zaczyna w nich zalegać. Wzrasta ciśnienie, a tym samym nacisk na ściany żylne. Efektem tych zmian są właśnie nieestetyczne niebieskie, kręte linie, pojawiające wzdłuż łydek, na udach i w zgięciu kolanowym.

Problem żylaków dotyczy częściej kobiet niż mężczyzn. Jako że wpływ na jego rozwój mają warunki życia, codzienne przyzwyczajenia, wykonywana praca, można śmiało powiedzieć, że jest to schorzenie o zasięgu społecznym.

Potoczna nazwa "żylaki" to objaw poważnej choroby - przewlekłej niewydolności żylnej, która nieleczona i zaniedbana prowadzi do groźnych powikłań. W obrębie zmian żylakowatych może rozwinąć się poważny stan zapalny, niewykluczone jest pojawienie się miejscowych owrzodzeń skóry, na skutek niedostatecznego odżywienia skóry.

Jak rozpoznać, czy mam żylaki

Wizualne rozpoznanie żylaków najczęściej nie nastręcza zbytnich trudności. Pierwszym stadium niewydolności żylnej, kiedy na pewno trzeba już rozpocząć leczenie są tzw. teleangiektazje, potocznie zwane "pajączkami naczyniowymi" - czerwonawe lub niebieskawe siateczki popękanych żyłek. Pojawiają się najczęściej w okolicy zgięcia podkolanowego i bocznych powierzchni ud. Jednak najważniejsze to do nich nie dopuścić. Warto to sobie uświadomić, gdyż zmiany żylakowate są nieodwracalne. Ważna jest umiejętność wczesnego rozpoznania dolegliwości, które mogą je zapowiadać. Jeśli natomiast już się pojawiły, rozpoczęcie leczenia pozwala uniknąć ich rozwoju i pogłębienia się patologicznych zmian.

Do sygnałów, które powinny zwiększyć naszą czujność, a także skłonić do wizyty u lekarza należą:

• uczucie ciężkości w nogach, nasilające się wieczorem, czasem nawet powodujące problemy z zaśnięciem
• ból - określany mianem "rozpierającego od środka", tzw. pulsowanie w nogach, obrzęk kostek
• uczucie gorąca w nogach, rozległe opuchnięcia
• nadwrażliwość skóry na dotyk, czasem dokuczliwy świąd łydek
• nocne kurcze mięśni łydek, uczucie drętwienia, mrowienia

Kto powinien obawiać się żylaków

Poza czynnikami wrodzonymi, które mogą upośledzać pracę zastawek, duże znaczenie mają predyspozycje genetyczne. U niektórych osób zwiększa się prawdopodobieństwo rozwoju żylaków, jeśli problem ten pojawiał się u rodziców, lub dziadków.
Jednak w rozwoju żylaków mają swój udział także czynniki zewnętrzne; tj. warunki życia i pracy, skłonności, nawyki, sposób odżywiania się itp.

Co może przyczynić się do powstawania żylaków

Prawdopodobieństwo zachorowania zwiększają:

• długotrwałe przebywanie w pozycji stojącej lub siedzącej - nasze nogi są o wiele bardziej obciążone niż w pozycji leżącej, przepływ krwi jest znacznie utrudniony
• otyłość, brak ruchu - nie od dziś wiadomo, że nadwaga prowadzi do zaburzeń krążenia i zwiększa ryzyko zatorów krwi; szczególnie niebezpieczna jest otyłość brzuszna; zbyt mała aktywność fizyczna, tym samym niedostateczna praca mięśni łydek może doprowadzić nawet do uszkodzenia zastawek; zahamowana zostaje tzw. "pompa mięśniowa", której działanie oparte jest na regularnych skurczach mięśni nóg, pobudzających krążenie żylne, przepychając krew w kierunku serca
• niewłaściwe odżywianie - dieta uboga w błonnik, może prowadzić do zaparć (jedna z częstych przyczyn żylaków), natomiast brak witaminy C, rutozydu, czyli ważnych związków odżywczych może owocować spadkiem szczelności i elastyczności ścian naczyń żylnych
• ciąża - przyczyn żylaków u kobiet ciężarnych upatruje się m.in. w zmianach hormonalnych, szczególnie w I. trymestrze: wzrost poziomu estrogenów i progesteronu doprowadza do rozluźnienia ścian żylnych, stają się one podatne na rozciąganie. Poza tym nie bez znaczenia jest ogólne zwiększenie masy ciała, objętości krwi a także spadek aktywności fizycznej.
• zaburzenia hormonalne - często w przebiegu hormonalnej terapii zastępczej bądź podczas przyjmowania doustnych środków antykoncepcyjnych - warto porozmawiać z lekarzem ginekologiem o swoich obawach a także na bieżąco informować o ewentualnych objawach rozwijającej się niewydolności żylnej
• zaparcia - przyczyną jest m.in. brak błonnika w diecie a także siedzący tryb życia, co w negatywny sposób oddziałuje na przepływ krwi
• noszenie zbyt ciasnego obuwia i zbyt obcisłych ubrań - zbyt opięta bielizna, dżinsy bądź pończochy lub skarpetki z mocnym ściągaczem utrudniają krążenie, istotna jest także wysokość obcasów - najlepiej, aby był on w granicach 2-5 cm, niezdrowo jest także cały czas chodzić w zupełnie płaskim obuwiu
• wysokie temperatury - zbyt częste opalanie, korzystanie z solarium bądź z sauny, gorące, długotrwałe kąpiele mogą w krótkim czasie doprowadzić do pojawienia się żylaków; jako że ciepło powoduje rozszerzenie żył, zimą nie należy przez cały dzień chodzić w obcisłych, ocieplanych kozakach
• palenie tytoniu - szkodliwym wpływ nikotyny na układ krążenia
• złe nawyki - głównie dotyczą kobiet - "nie zakładaj nogi na nogę", "nie siedź z podwiniętymi nogami" - te przyzwyczajenia w groźny sposób blokują przepływ krwi

Profilaktyka, czyli trzy kroki do zachowania pięknych i zdrowych nóg

KROK I - KOMPRESJOTERAPIA

Inaczej zwana terapią uciskową, która odgrywa ważną rolę w zmniejszaniu średnicy naczynia żylnego oraz zmniejszeniu przestrzeni, w której może zatrzymywać się płyn. Dochodzi do poprawy krążenia żylnego, zahamowania powstawania obrzęków.

Stosuje się specjalnie dobrane rajstopy, podkolanówki, pończochy o stopniowanym ucisku a także profesjonalne bandaże . Mają one zarówno działanie profilaktyczne - dla osób ze skłonnościami do powstawania żylaków, czy też wykonujących zawody predysponujące do takich schorzeń (np. sprzedawcy, farmaceuci, kierowcy, urzędnicy) jak i lecznicze - to niezbędny element terapii przewlekłej niewydolności żylnej.

Warto dodać, że takie uciskowe rajstopy powinny być ściśle dopasowane do kształtu sylwetki, dobrane po konsultacji z lekarzem i wykonaniu dokładnych pomiarów, kupione w specjalnych sklepach posiadających taki asortyment. Należy zwrócić uwagę na cenę produktu, gdyż w przypadku rajstop do kompresjoterapii ich cena jest o wiele wyższa niż normalnych przeciętnych pończoch. Wyróżnia się także 4 różne klasy ucisku, od najsłabszej (I stopień - profilaktyka przeciwżylakowa), poprzez II i III stopień - kobiety w ciąży, osoby po skleroterapii, z zapaleniem żył, do najsilniejszej (IV stopień - kobiety w ciąży i osoby z bardzo zaawansowanymi zmianami). Siłę ucisku powinien indywidualnie dobrać lekarz flebolog.

Rajstopy przeznaczone do kompresjoterapii należy zakładać najlepiej rano, na nieobrzęknięte nogi, przed wstaniem z łóżka, z nogami uniesionymi do góry i nosić przez cały dzień.

KROK II - FITOTERAPIA

Składniki stosowanych preparatów pochodzenia roślinnego mają na celu:

• poprawę napięcia ściany żylnej, jej szczelności i elastyczności
• zmniejszenie przepuszczalności naczyń
• działanie przeciwobrzękowe i przeciwzapalne
• przeciwdziałanie zastojom krwi

Proponowane preparaty dostępne są w różnych postaciach: tabletek, kapsułek, a także maści, kremów, żeli.
Do surowców roślinnych, zawierających składniki czynne przeciwdziałających niewydolności żylnej należą:

1. NASIENIE KASZTANOWCA (Hippocastani semen) - zawiera saponiny, a wśród nich najważniejszą jest β- escyna,

2. KORA KASZTANOWCA (Hippocastani cortex) - zawiera kumaryny, a wśród nich najważniejszą eskulinę

3. ZIELE RUTY (Rutae herba) - zawiera m.in. cenny flawonoidy rutynę (rutozyd),

Na uwagę zasługują także preparaty z półsyntetyczną pochodną rutyny, tzw. trokserutyną,

4. LIŚĆ OCZARU WIRGINIJSKIEGO ( Hamamelidis folium) - wyciąg z liści jest składnikiem kompleksowego preparatu dla opuchniętych i zmęczonych nóg
5. OWOC POMARAŃCZY (Aurantii herba) - a właściwie wyizolowany z niego związek - hesperydyna o właściwościach czynnika witaminowego P

6. KŁĄCZE I KORZEŃ RUSZCZYKA (Rusci rhizoma et radix) - zawiera saponiny, a wśród nich ruskogeninę,

Poza tym, ważne miejsce w grupie tych związków zajmuje diosmina, flawonoid także pochodzenia roślinnego.

Przy wyborze specyfiku warto zwrócić uwagę na zawartość składników czynnych i związane z tym dawkowanie. Tabletki bądź kapsułki należy przyjmować w trakcie posiłku, popijając większą ilością płynów. Natomiast stosowanie maści lub żeli warto połączyć z codziennym masażem nóg, zawsze zaczynając od stóp i zmierzając w kierunku serca. Najlepsze efekty można uzyskać, stosując zarówno terapię doustną jak i miejscową.

KROK III - ZMIANA STYLU ŻYCIA I ZŁYCH NAWYKÓW, CZYLI CO UWIELBIAJĄ TWOJE NOGI

• odpoczynek, częste zmiany pozycji ciała w przypadku długotrwałego przebywania w pozycji stojącej lub siedzącej - przestępuj z nogi na nogę, poruszaj palcami, siedząc trzymaj nogi na podpórce, od czasu do czasu napinaj mięśnie łydek. Po całym dniu pracy połóż się na chwilę z uniesionymi nogami, śpiąc możesz podłożyć pod pięty wałek lub małą poduszkę, ważne aby głowa znajdowała się nieco niżej niż nogi
• wygodne buty - nie za ciasne, na obcasie do 5 cm, jeśli są płaskie najlepiej gdyby były profilowane
• spacery na boso - Twoje stopy uwielbiają przechadzanie się na boso po mokrej trawie lub na plaży, to doskonały masaż, poprawiający krążenie
• odpowiedni, nie za ciasny ubiór, tj. rajstopy bądź podkolanówki, których ściągacz nie pozostawia na ciele śladów
• ruch i gimnastyka - usprawnia krążenie, wzmacnia mięśnie, dobroczynne sporty to przede wszystkim pływanie, jazda na rowerze, trekking - czyli miarowy marsz w terenie, taniec w każdej formie, zrezygnuj z windy na rzecz schodów
• rozsądna dieta - unikaj produktów mogących powodować zaparcia, ciężkostrawnych, ogranicz ilość soli, gdyż zatrzymuje ona wodę w organizmie, w zamian jedz owoce, warzywa inne produkty bogate w błonnik: otręby, pełnoziarniste pieczywo, pij ok. 2 l niegazowanej wody dziennie
• chłodne kąpiele - niska temperatura poprawia mikrokrążenie, hartuje naczynia krwionośne, unikaj długotrwałego przesiadywania w gorącej pianie, nie chodź zbyt często do solarium czy do sauny, unikaj depilacji woskiem
• masaże - używaj miękkiej gąbki, masuj zawsze w kierunku serca - zimne kompresy
• regularne przyjmowanie środków wzmacniających układ żylny

Nie od dziś wiadomo, że łatwiej zapobiegać chorobie niż ją leczyć. Kierując się tą zasadą, starajmy się jak najczęściej przynosić ulgę naszym stopom i nogom - to one noszą nas przez całe życie.