POSTĘPOWANIE POOPERACYJNE

Po znieczuleniu ogólnym każdy pacjent pozostaje pozostaje pod nadzorem medycznym (lekarza lub pielęgniarki) w sali pooperacyjne do czasu pełnego powrotu świadomości.

Pacjenci, którzy mieli wykonane bardzo obciążające i skomplikowane operacje (np. kardiochirurgiczne) lub pacjenci z powikłaniami podczas znieczulenia są przewożeni do oddziału intensywnej terapii.

Najistotniejszym problemem bezpośrednio po operacji jest możliwość przedłużonego działania leków nasennych co może powodować wystąpienie zaburzeń oddechu, pracy serca i ciśnienia tętniczego. W celu zminimalizowania ryzyka zaburzeń oddechowych i krążenia chory jest stale monitorowany (EKG, ciśnienie krwi, tętno, ilość tlenu we krwi, temperatura, ilość moczu). Zakres monitorowania zależny jest od wieku, rodzaju operacji i znieczulenia, chorób współistniejących. Pacjentom po znieczuleniu ogólnym zwykle podawany jest tlen przez maseczkę lub wąsy donosowe. Podawane wszystkim kroplówki mają za zadanie dostarczenie wody i elektrolitów.

Po znieczuleniu ogólnym i ustępowaniu blokady po znieczuleniu przewodowym chory zaczyna odczuwać ból w ranie pooperacyjnej. Dlatego też ważne jest skuteczne postępowanie przeciwbólowe. Podanie leków bezpośrednio po pojawieniu się bólu zapobiega jego narastaniu i pozwala zmniejszyć dawkę. Środki przeciwbólowe mogą być podawane różnymi drogami: doustnie, domięśniowo, podskórnie, dożylnie i doodbytniczo, a także przez cewnik założony w okolicę splotu nerwowego lub do kręgosłupa. Pierwsza dawka leku powinna zostać podana zaraz po zgłoszeniu wystąpienia bólu przez pacjenta, następne w dokładnych odstępach czasowych, zależnych od stosowanego leku.

W okresie pooperacyjnym często występują nudności i wymioty co wiąże z możliwością zachłyśnięcia się treścią pokarmową do płuc (słabe odruchy obronne krtani przy niepełnym wybudzeniu i senności). Dlatego też, każdorazowe wystąpienie nudności należy zgłosić pielęgniarce, aby można było podać leki przeciwwymiotne i w ten sposób zminimalizować ryzyko wymiotów.

Po pełnym wybudzeniu ze znieczulenia i podaniu środków przeciwbólowych każdy pacjent powinien stosować "gimnastykę oddechową" polegającą na powolnych wydechach przez usta ułożone "w ryjek" lub poprzez dmuchanie w rurkę, której końcówka umieszczona jest pod wodą, aż do momentu pojawienia się pęcherzyków powietrza. Zadaniem tych ćwiczeń jest głębokie upowietrznianie płuc aby zapobiec ewentualnemu zapaleniu płuc. Gimnastykę oddechową należy stosować 4 - 5 razy na godzinę.

Jeżeli nie ma przeciwwskazań ze strony chirurgicznej i zniesiony jest ból pooperacyjny, chory powinien siadać i wstawać już następnego dnia. 

Szczególne ważne jest to u osób z żylakami kończyn dolnych, gdyż długie przebywanie w pozycji leżącej grozi rozwojem zakrzepów i ich powikłań.

RODZAJE ZNIECZULENIA

W zależności od rodzaju badania czy operacji i potrzeb z tym związanych, a także zależnie od wieku chorego, jego stanu zdrowia i właściwości osobniczych, można posłużyć się różnymi podanymi poniżej metodami.

NARKOZA CZYLI ZNIECZULENIE OGÓLNE

Narkoza (znieczulenie ogólne, uśpienie) to rodzaj znieczulenia, który elimunuje ból, oraz czasowo wyłącza świadomość.

Przed przystąpieniem do znieczulenia pacjent jest podłączany do aparatury monitorującej prace serca (EKG), ciśnienie tętnicze krwi oraz tętno, która w sposób ciągły monitoruje stan pacjenta podczas znieczulenia. W celu pomiaru utlenowania krwi założony czujnik pulsoksymetru na palec ręki wskazuje, czy utlenowanie krwi jest właściwe.

Znieczulenie ogólne można wykonać metodą dożylną lub wziewną. W metodzie dożylnej stan uśpienia wywołuje się poprzez dożylne podanie leków, natomiast w metodzie wziewnej dodatkowo niezbędny jest aparat, za pomocą którego podaje się niezbędne leki oraz który podtrzymuje funkcje oddechowe za pacjenta. W znieczuleniu dożylnym aparat do znieczulenia nie jest bezwzględnie konieczny, gdyż nie wszystkie środki stosowane do znieczulenia muszą osłabiać czynność oddychania, jednak zwykle wymagany jest chociaż najprostszy przyrząd do wspomagania oddychania (np. zestaw Ambu).

Przystępując do znieczulenia, pacjent zwykle otrzymuje dożylnie leki usypiające i zwiotczające mięśnie a poprzez założoną przez maseczkę umieszczoną na ustach i nosie tlen, który ma na celu polepszenie utlenowania krwi przed podaniem właściwych środków znieczulających, które mogą osłabiać oddech pacjenta. Po zadziałaniu podanych leków anestezjolog intubuje pacjenta, poprzez założenie pod kontrolą wzroku specjalnej rurki do dróg oddechowych. Następnie dla podtrzymania znieczulenia stosuje się przeważnie środki wziewne gazowe lub lotne w połączeniu z tlenem, które podaje się do rurki intubacyjnej.

Głębokość narkozy (a przez to ilość i rodzaj podawanych leków) jest zależna od stanu chorego oraz rodzaju zabiegu operacyjnego.

Po zakończeniu operacji podawane są leki odwracające działanie leków usypiających i porażających mięśnie i po powrocie prawidłowej czynności mięśni, którą stwierdza się jeśli pacjent na polecenie otworzy powieki, wysunie język, rurka intubacyjna jest usuwana z krtani.

Po znieczuleniu ogólnym pacjent pozostaje przez parę godzin na sali pooperacyjnej gdzie jest stale monitorowany, aby szybko rozpoznać ewentualne powikłania pooperacyjne czy powikłania po znieczuleniu. Aparatura monitoruje czynność serca, ciśnienie krwi, ilość tlenu we krwi. Większość pacjentów podawanych ma tlen przez maseczkę lub cewnik do nosa oraz dożylnie kroplówki.

Powikłania

Mimo że do znieczulenia ogólnego stosowane leki i sprzęt są bardzo bezpieczne istnieje możliwość wystąpienia powikłań:
*parogodzinna czy parodniowa chrypka, która jest następstwem intubacji i zwykle mija bezpowrotnie.
*długotrwała senność,
*zbyt płytki oddech,
*spadki bądź wzrosty ciśnienia tętniczego,
*zaburzenia pracy serca.
*nieprawidłowa reakcji na użyte leki

W sporadycznych przypadkach znieczulenie ogólne może zakończyć się śmiercią chorego z wyżej wymienionych powodów.

ZNIECZULENIE PRZEWODOWE

Znieczulenie przewodowe polega na wyłączeniu czucia bólu w obwodowym układzie nerwowym poprzez podanie leku znieczulającego miejscowo w okolice nerwów przewodzących ból z obszarów ciała, w obrębie których wykonywany jest zabieg. Podczas zabiegu chory może być zupełnie przytomny lub może spać płytkim snem. Znieczulenie może być wykonane jednorazowo (pojedyncza dawka leku) albo tez w okolice nerwu może być włożony cienki cewnik, poprzez który leki mogą być wielokrotnie podawane podczas długotrwalych zabiegów lub porodu. Znieczulenie przewodowe w większości przypadków w mniejszym stopniu obciąża organizm. 

Możliwe jest wykonanie wielu rodzajów znieczulenia przewodowego:

*Znieczulenie powierzchowne wyłącza zakończenia nerwowe w błonach śluzowych jamy ustnej, nosa, tchawicy, pęcherza moczowego i pochwy. Znieczulenie polega na zastosowaniu leku w sprayu lub żelu na znieczulającą powierzchnię. Metoda ma zastosowanie przy znieczuleniu cewki moczowej przy cystoskopii lub śluzówki jamy ustnej przy leczeniu stomatologicznym.
*Znieczulenie nasiękowe polega na wyłączeniu zakończeń nerwowych i włókien nerwowych. *Znieczulenie nasiękowe polega na ostrzyknięciu środkiem znieczulającym wybranego miejsca przez liczne wkłucia igły.
*Znieczulenie nerwów obwodowych polega na wyłączeniu nerwów obwodowych lub splotów nerwowych, których obszar unerwienia chcemy znieczulić. Blokady nerwów powodują również bezruch, brak czucia dotyki, ciepła i zimna w blokowanej okolicy, często jednak trwają one dłużej niż blokady dolędźwiowe (nawet do 16 godzin). Zaletą znieczulenia nerwów i splotów obwodowych jest małe ryzyko powstania powikłań. Największym zagrożeniem jest podanie leku do naczynia krwionośnego, co może doprowadzić do utraty przytomności, drgawek, zaburzeń pracy serca a nawet śmierci. Najczęściej stosuje się w przypadku nerwów międzyżebrowych, nerwów kończyny górnej (nerw pośrodkowy, łokciowy, promieniowy), nerwów kończyny dolnej (nerw udowy, zasłonowy, skórny uda boczny, nerw strzałkowy, nerw udowo-goleniowy, nerw piszczlowy, nerw łydkowy)
*Znieczulenie zewnątrzoponowe polega na podaniu środka znieczulającego do przestrzeni zewnątrzoponowej. Znieczulenie to jest najczęśćiej wykonywanym znieczuleniem przewodowym przy porodzie, cieciach cesarskich, operacjach żylaków, przepukliny, większości operacji urologicznych itp. Przed wykonaniem znieczulenia podłączana jest kroplówka, następnie chorego układa się w pozycji na boku lub siedzącej po czym po zdezynfekowaniu pleców bada dokładnie kręgosłup i znieczula skórę. . Następnie specjalną igłą anestezjolog wkłuwa głębiej a po wprowadzeniu igły w odpowiednie miejsce w kręgosłupie podawany jest lek. Czasami do przestrzeni zewnątrzoponowej zakładany jest cewnik poprzez który można w sposób ciągły podawać lek. *Znieczulenie zewnątrzoponowe ciągłe stosuje się w przypadku operacji długotrwałych i rozległych lub do zwalczania bólu pooperacyjnego. W zależności od stosowanego środka po 5-30minut blokowana okolica staje się drętwa i bez czucia. Przewodzenie w nerwach przerywane jest w sposób odwracalny, tak, żę po 2 - 6 godzinach od wykonania znieczulenia wraca czucie w blokowanej części ciała oraz odczuwanie bólu w ranie pooperacyjnej. Znieczulenie zewnątrzoponowe jest znieczuleniem bezpiecznym. Najczęstszym powikłaniem znieczulenia są bóle głowy, występujace głównie u młodych kobiet. Bóle te ustępują po nawodnieniu kroplówkami i leżeniu.
*Znieczulenie podpajęczynówkowe polega na podaniu leku znieczulającego do przestrzeni podpajęczynówkowej. Wysokość znieczulenia można regulować rodzaje, ilością, stężeniem oraz ułożeniem pacjenta. 

W ostatnim czasie znieczulenie to jest rzadziej wykonywanie, głównie przy bólach nowotworowych.

WIZYTA PRZEDOPERACYJNA

Pacjent spotyka się z anestezjologiem po raz pierwszy podczas wizyty przedoperacyjnej zwykle w przeddzień planowanego terminu operacji. 

Podczas wizyty anestezjolog dokładne zapoznaje się ze stanem zdrowiem pacjenta na podstawie:
*wszelkich informacji z wywiadu,
*informacji zebranych od rodziny
*dokumentacji medycznej

Badanie anestezjologiczne jest przeprowadzane przed każdym znieczuleniem, i ma za zadanie zebranie jak największej ilości istotnych danych, na podstawie których wybrana zostanie najlepsza i najbezpieczniejsza dla danego pacjenta metoda znieczulenia uwzględniająca stan chorego..

JAKIE INFORMACJE SĄ NIEZBĘDNE DLA ANESTEZJOLOGA?
*aktualne i przebyte choroby serca, płuc, tarczycy, astma, choroby psychiczne, zapalenia żył, częste infekcje, choroby nowotworowe, cukrzyca, choroby neurologiczne itp.
*przebyte operacje (rodzaj, przyczyna, rodzaj stosowanego znieczulenia, ewentualne powikłania, przebieg okresu pooperacyjnego)
*uczulenia na leki i pokarmy
*aktualnie przyjmowane leki i ich dawki
*uzależnienia
*ewentualna ciąża
*dotychczas wykonane badania

Dla prawidłowego przeprowadzenia znieczulenia niezbędne jest udzielenie wyczerpujących i prawdziwych odpowiedzi na wszelkie pytania.

Po zebraniu powyższych informacji anestezjolog dokładnie bada chorego, sprawdza wyniki badań dodatkowych (morfologia, grupa krwi, zdjęć rentgenowskich, EKG itp.). Na podstawie tych informacji lekarz wybiera najlepszą dla pacjenta metodę znieczulenia , wyjaśniając pacjentowi szczegóły metody, jej wady i zalety oraz możliwe powikłania. Ostateczny wybór znieczulenia następuje po uzgodnieniu z pacjentem. Chory zostaje również powiadomiony o konieczności wyjęcia przed operacja wszelkich usuwalnych protez zębowych oraz o konieczności pozostawania bez jedzenia i picia przez 6 godzin. Konieczne jest również zdjęcie wszelkiej biżuterii, zmycie paznokci z lakieru..

Na specjalnym formularzu pacjent podpisuje zgodę na znieczulenie i wszelkie inne procedury medyczne (np. wkłucia do naczyń krwionośnych, kroplówki, ewentualne podawanie krwi, zmianę sposobu znieczulania itp.), które mogą okazać się konieczne podczas operacji i znieczulenia.

W wielu szpitalach praktykowane jest rozdawanie pacjentom ankiety przedoperacyjnej. Umieszczone są w niej pytania o stan zdrowia osoby, która ma być znieczulana. 

Przykładowa ankieta anestezjologiczna

W celu umożliwienia najbezpieczniejszej i najwłaściwszej metody znieczulenia uprzejmie prosimy o dokładne wypełnienie poniższej ankiety. Prosimy o zakreślenie odpowiedzi tak lub nie.

W przypadku odpowiedzi tak prosimy o szczegółową informację w rubryce: Uwagi pacjenta. Lekarz anestezjolog wyjaśni wszelkie wątpliwości w trakcie wizyty przedoperacyjnej. Uprzejmie prosimy na wyrażenie zgody na proponowane metody znieczulenia oraz potwierdzenie tego własnoręcznym podpisem w czasie wizyty przedoperacyjnej.

Imię .........................
Nazwisko .................
*czy chorowała lub choruje Pani/Pan na serce lub choroby układu krążenia? (choroba wieńcowa, zawał serca, nadciśnienie, wada serca, niewydolność krążenia, żylaki kończyn dolnych, zapalenia żył)
tak nie
*czy chorowała lub choruje Pani/Pan na choroby płuc? (zapalenie płuc, gruźlica, częste zapalenia oskrzeli, astma, rozedma płuc, kaszel nawracający, duszność)
tak nie
*czy jest Pani/Pan na coś uczulona? (katar sienny, wysypka, uczulenie na leki, pokarmy, substancje chemiczne itp.)
tak nie
*czy chorowała lub choruje Pani/Pan na choroby układu nerwowego? (padaczka, bóle głowy, bóle korzonkowe, omdlenia, drgawki, udar, utraty świadomości, porażenia)
tak nie
*czy chorowała lub choruje Pani/Pan na choroby wątroby? (żółtaczka, marskość, stłuszczenie wątroby)
tak nie
*czy chorowała lub choruje Pani/Pan na nerki?(kamica, zapalenie nerek, częste infekcje dróg moczowych, trudności w oddawaniu moczu)
tak nie
*czy chorowała lub choruje Pani/Pan na zaburzenia metaboliczne lub hormonalne?(nadczynność lub niedoczynność tarczycy, cukrzyca, dna moczanowa, inne)
tak nie
*czy chorowała lub choruje Pani/Pan na choroby oczu (jaskra)
tak nie
*czy chorowała lub choruje Pani/Pan na choroby układu szkieletowego (np. bóle korzonkowe, zmiany kręgosłupa, stawów, osłabienie mięśni).
tak nie
*czy chorowała lub choruje Pani/Pan na choroby krwi i układu krzepnięcia (np. skłonność do krwawień i siniaków).
tak nie
*czy choruje Pani/Pan na inne, nie wymienione choroby?
tak nie
*czy przyjmuje Pani/Pan obecnie jakieś leki? - jeżeli tak, proszę podać nazwę i dawkę
.................................................
*czy była Pani/Pan znieczulana do jakiegokolwiek zabiegu i czy znieczuleniu towarzyszyły jakieś powikłania?
tak nie
*czy pali Pani/Pan papierosy (jeśli tak to ile i od kiedy)?
tak nie
*czy nadużywa Pani/Pan alkohol (jeśli tak to ile i od kiedy)?
tak nie
*czy miał Pan/Pani wykonywaną transfuzję krwi (kiedy, jaki powód))?
tak nie
*czy stosuje Pan/Pani środki uspakajające ?
tak nie

masa ciała: ..... kg

wzrost: ..... cm

Uwagi pacjenta
...........................................

UWAGA!
Ze względu na Państwa bezpieczeństwo prosimy o pozostawanie na czczo (tzn. bez jedzenia i picia) przez co najmniej 6 godzin przed planowanym zabiegiem operacyjnym. Jeżeli zostaną Państwu zlecone leki doustne, które należy przyjąć przed zabiegiem, można je popić 1-2 łykami płynu niegazowanego.

Jeżeli używa Pani/Pan protez zębowych lub szkieł kontaktowych, uprzejmie prosimy o poinformowanie o tym lekarza anestezjologa
Jeżeli podejrzewa Pani lub wie, że jest w ciąży, prosimy powiadomić o tym lekarza anestezjologa.
Jeżeli ma Pani polakierowane paznokcie, prosimy o zmycie lakieru.

OŚWIADCZENIE PACJENTA
Dr ....................przeprowadziła/przeprowadził ze mną dzisiaj rozmowę wyjaśniającą
problem znieczulenia do operacji. Podczas tej rozmowy mogłam/mogłem pytać o
wszystkie interesujące mnie problemy dotyczące znieczulenia, związanego z nim ryzyka oraz innych okoliczności przed i pooperacyjnych. Rozumiem, na czym polega znieczulenie, któremu będę poddana/y. Nie mam więcej pytań.

Zgoda na znieczulenie
Wyrażam zgodę na znieczulenie ogólne/regionalne do zabiegu jak również towarzyszące temu postępowaniu (infuzje, transfuzje, leczenie krążeniowe, oddechowe) w czasie i po zabiegu. Zgadzam sie na uzasadnione medycznie zmiany lub rozszerzenie postępowania anestezjologicznego (w tym zmianę rodzaju znieczulenia).


Każdy pacjent u którego przewidywane jest wykonanie znieczulenia powinien zaprzestać spożywania posiłków i płynów co najmniej na 6 godzin przed znieczuleniem ogólnym. Zaleca się, aby przed rozpoczęciem znieczulenia oddanie moczu aby pęcherz moczowy był maksymalnie opróżniony.

Przed znieczuleniem stosowana jest premedykacja, która polega na podaniu leków uspokajających, przeciwlękowych, zmniejszających ból oraz osłabiających odruchy. Premedykacja ułatwia przeprowadzenie właściwego znieczulenia. 

W premedykacji najczęściej podaje się leki domięśniowo na 45-60 minut przed znieczuleniem lub dożylnie na 10-15 minut przed nim.

CHOROBA WYSOKOŚCIOWA

Wydawać by się mogło, że zaburzenie to dotyczy tylko alpinistów wspinających się na najwyższe szczyty wiata. 

Tymczasem objawy choroby wysokościowej (pulsujący ból głowy, nudności, utrata apetytu, uczucie ciężaru w klatce piersiowej ) mogą wystąpić już na około 2500 m n.p.m. u osób normalnie mieszkających na nizinach. Powodem jest niedobór tlenu w powietrzu (im wyżej tym bardziej jest ono rozrzedzone ). 

A więc, wybierając się na wysokogórską wspinaczkę pamiętaj aby: 

*Wspinać się powoli. Tylko w ten sposób twój organizm ma szansę adaptacji do zmniejszonej ilości tlenu. Jeli zaczyna brakować ci tchu - odpocznij.
*Nie pij alkoholu w górach. Alkohol powoduje odwodnienie, które i tak jest problemem na dużych wysokościach. W zamian - pij dużo wody- co najmniej 1.5 litra dziennie.
*Nie głoduj. Twój organizm potrzebuje dodatkowych źródeł energii w tych warunkach, rób częste przerwy na drobne węglowodanowe przekąski.
*Oddychaj głęboko. Co kilkanaście minut zrób przerwę we wspinaczce i zrób 12 głębokich oddechów, co pozwoli zwiększyć poziom tlenu we krwi.

BIEGUNKA PODRÓŻNYCH

Degustowanie nieznanych i zachęcająco wyglądających potraw w innych krajach to niewątpliwa przyjemność. 

Spożywanie posiłków w restauracjach hoteli i domów wczasowych w kraju to też przyjemność po wielomiesięcznym kucharzeniu we własnej kuchni. Do tego dochodzą inne - przekąski na plaży, deptakach, czy wreszcie pitraszenie na łonie natury. To co jemy i pijemy w czasie urlopu, może stać się przyczyną biegunki, która odbierze nam chęci do wszystkiego. Jej powodem jest zazwyczaj zanieczyszczenie wody i pożywienia bakteriami Escherichia coli lub innymi, ale mówi się również o chorobotwórczym działaniu wirusów i pierwotniaków. I trudno tu o reguły - każdego roku cierpi na biegunkę podróżnych miliony turystów na wiecie i tak jak rożne są nasze systemy immunologiczne, tak różne będą reakcje organizmów różnych osób na tę samą wodę czy pokarm. Aby zatem biegunka podróżnych nie stała się głównym punktem programu waszych wakacji, radzimy:

*Zapamiętaj to zdanie - umyj, sparz, ugotuj, obierz lub zapomnij... Gotuj wodę z kranu lub studni używaną do picia, gotowania czy mycia zębów przez conajmniej 1 minutę, potem ostudź do temperatury pokojowej. Jeśli gotowanie nie jest możliwe, możesz zdezynfekować wodę 2% roztworem jodyny ( wlej 10 kropli do 1l wody i odczekaj 30 minut przed użyciem ). W żadnym wypadku nie pij wody z kranu, studzienek i strumyków!

*W restauracjach - proś o butelkowaną wodę, zamawiaj drinki bez lodu (zamrażanie nie zabija bakterii !), nie jedz potraw surowych czy niedogotowanych (krwistego steka i tatara przyrządzisz sobie w domu ), nie pij surowego mleka, a owoce obieraj ze skóry.

*Staraj się unikać ulicznych restauratorów ! Ze względu na niemożność zapewnienia wymaganych wymogów sanitarnych , uliczne hot-dogi, kebaby i zapiekanki są znacznie częstszą przyczyną biegunek niż jedzenie stołówkowe czy restauracyjne.

*Myj ręce przed przygotowywaniem posiłku i przed jedzeniem !!! Jeśli to niemożliwe, np. w trakcie jazdy, owiń kanapkę serwetką i nie dotykaj jej brudnymi rękami.

*Pomyśl trzy razy zanim zaordynujesz sobie profilaktycznie antybiotyki. Odpowiednie antybiotyki (np. doxycylina), wzięte przed podróżą zmniejszają aż o 90% ryzyko wystąpienia biegunki, ale...
Możliwość wystąpienia objawów ubocznych, konieczność przyjmowania Lakcidu, niemożność spożywania nabiału i alkoholu oczywiście, poddają w wątpliwość racjonalność tej profilaktyki. 

Jeżeli mimo tych środków ostrożności, nieuczciwy restaurator i tak poczęstuje cię bakteryjnym specjałem - oto jak walczyć ze zmorą biegunki :

*Pij dużo. Biegunka powoduje odwodnienie organizmu, najważniejsze jest zatem uzupełnienie utraconych płynów. W przypadkach lekkich biegunek lekarze rekomendują wódę mineralna, napoje gazowane, soki owocowe i buliony. W cięższych - należy przyrządzić jednoczenie - w jednej szklance roztwór przegotowanej wody z 1/4 łyżeczki sody oczyszczonej, a w drugiej mieszaninę soku owocowego (pomarańczowego lub jabłkowego) z 1/2 łyżeczkami miodu i szczyptą soli i pić na przemian obydwa napoje. Należy unikać alkoholu, kawy i wody z kranu !

*Bulion z kury (instant) i solone krakersy powinieneś mieć zawsze ze sobą w podroży. Będąc poza domem przejcie na dietę jest nie lada problemem. Dlatego posiadanie rozpuszczalnego bulionu i krakersów lub sucharów pozwoli na uregulowanie stolca. W następnych dniach dietę można rozszerzyć o ryż, ziemniaki, gotowany drób, rybę i banany.

*Miej w wakacyjnej apteczne środki przeciwbiegunkowe ( np. węgiel ). Jeśli  wyjeżdżasz do kraju, gdzie ryzyko zachorowania na czerwonkę jest bardzo duże (np. Indie), poproś lekarza, żeby przepisał ci antybiotyk i poinstruował, jak go zażywać w razie choroby.

LECZENIE CHOROBY LOKOMOCYJNEJ

Dopada wszędzie i bez względu na wiek. 

W samochodzie, samolocie czy na pokładzie statku może objawić się lekkim bólem głowy, bladością, potami, nudnościami i wymiotami. I chociaż bardziej predysponowane są dzieci, a my dorośli uważamy, że nas nie dotyczą, bądźmy przygotowani na zmagania z nią, np. w czasie pierwszego w życiu lotu samolotem.

CZYM JEST CHOROBA LOKOMOCYJNA

Choroba lokomocyjna jest wynikiem konfliktu ogarniającego nasze narządy zmysłów. Ucho wewnętrzne i zlokalizowany tam błędnik, odpowiadający za równowagę w czasie podroży przesyła sygnały do mózgu, że jesteśmy w ruchu. Nasze oczy zaprzeczają temu - siedzimy przecież spokojnie na fotelu pasażera. Odbierający sprzeczne sygnały mózg, nie bardzo wie jak sobie z tym poradzić. Rezultat ? Choroba lokomocyjna. Tej przykrej dolegliwości, kiedy rozwinie się na dobre (wymioty) zatrzymać niestety nie można. Jej kres zbiega się z reguły z końcem podroży, sprawiając, że wysiadamy ze środka lokomocji wyczerpani i nie mający ochoty na żadne z czekających na nas rozrywek.

ZAPOBIEGANIE CHOROBIE LOKOMOCYJNEJ

Chorobie lokomocyjnej można  jednak zapobiec, szczególnie jeśli mamy ku temu skłonności i czujemy jej zwiastujące objawy:
*Siedź prosto z głową opartą o zagłówek ( stabilizacja pozycji zmniejsza dezorientację ruchową, która powoduje chorobę lokomocyjną )
*Miej kontrolę nad wzrokiem. Staraj się ustalić swój wzrok na wysokości
45 stopni ponad horyzontem, jeżeli jedziesz samochodem; w samolocie lepiej zamknij oczy;
*Unikaj przykrych zapachów i dymu, które przyspieszaj wystąpienie objawów ! Siadaj w przedziale dla niepalących, w autobusie zajmij miejsce z przodu - unikniesz wyziewów spalin. Jeśli odory są nieuniknione, np. z powodu niedomytego lub spożywającego "aromatyczne" kanapki sąsiada, zakryj chustką usta i nos i oddychaj jak przez filtr;
*Zrezygnuj z party pożegnalnego na cześć powitalnego ! Zmęczenie, kac, zawartość alkoholu we krwi znacznie przyspieszają wystąpienie objawów ! Nie pij alkoholu w czasie podroży !
*Siadaj tam, gdzie poruszanie się środka lokomocji jest najmniej odczuwalne. Najbardziej statycznymi są przednie siedzenia w samochodzie (kierowcy prawie nigdy nie chorują) i środkowa cześć pokładu statku. W pociągu siadaj zgodnie z kierunkiem jazdy i najlepiej przy oknie, w autobusie z przodu, tak aby mógł obserwować drogę i adaptować wzrok do zakrętów i wzniesień. W samolocie ( wg amerykańskich ekspertów medycyny lotniczej z Kansas ) najbardziej statyczne miejsca znajdują sie na wysokości skrzydła, po prawej stronie.
*Spróbuj imbiru. Imbirowe cukierki są naturalnym, bezpiecznym i bardzo efektywnym środkiem w walce z chorobą lokomocyjną !
*Środki chemiczne. Jeżeli nic nie skutkuje, zawsze możesz się zaopatrzyć w dostępne w aptekach, w postaci tabletek lub plasterków nasączonych lekiem środki. 

Ale uwaga ! większość z nich ma w swym kadzie scopolaminę, która może wywołać wiele działań ubocznych ( od senności i suchości w ustach począwszy, na podwyższeniu ciśnienia i arytmiach serca skończywszy).

OBJAWY OSTEOPOROZY

W większości nie powikłanych przypadków osteoporoza przebiega bezobjawowo. 

Nierzadko pierwszym objawem osteoporozy są złamania jednakże wówczas choroba jest już znacznie zaawansowana. Wiele osteoporotycznych łamań kręgów przebiega również bezbólowo. 

Do najczęściej występujących objawów osteoporozy należą:
*bóle kostne - bóle osteoporotyczne występują najczęściej w odcinku piersiowym - między łopatkami.Postępujący ubytek kości powoduje, że kręgi stają się "puste" w środku i zapadają się. Zmniejszanie się wysokości poszczególnych kręgów prowadzi w sumie do obniżania wzrostu oraz powstania tzw. "wdowiego garbu". Ucisk na korzene nerwowe przez zdeformowany trzon prowadzi do ostrego, silnego bólu który jest zwykle zwiastunem złamania trzonu kręgu.
*bóle krzyża - zmiany zlokalizowane w odcinku lędźwiowym kręgosłupa, tzw. „bóle krzyża” występują głównie na skutek zmian dyskopatycznych a rzadziej na tle osteoporozy.

Obecnością złamań typowych dla osteoporozy - Złamania w osteoporozie powstają podczas upadku już z niewielkiej wysokości (np. wysokość własnego ciała). Miejsce złamań jest również typowe - dotyczą one:
- końca dalszego kości promieniowej (tzw. złamanie Colesa) – złamania te są najczęstsze po 50-tym roku życia,
- trzonów kręgów – w wyniku osteoporozy kręgi ulegają spłaszczeniu przybierając kształt klina co prowadzi to do zmniejszenia wzrostu
- części bliższej kości udowej (szyjka i krętarz) – złamania najczęstsze po 70-tym roku życia

CZYNNIKI RYZYKA OSTEOPOROZY

O zagrożeniu osteoporozą w dużej mierze decydują czynniki ryzyka czyli okoliczności wynikające z cech dziedzicznych i fizjologii naszego organizmu. 

Wczesne stwierdzenie zagrożenia nadmiernym zanikiem kostnym umożliwia wczesne rozpoczęcie profilaktyki a tym samym zapobiegnięcie rozwojowi osteroporozy. Wieloletnie badania wykazały, że najważniejszymi czynnikami ryzyka są:

CZYNNIKI GENETYCZNE I DEMOGRAFICZNE wiek powyżej 65 lat - u obu obu płci, masa kostna zmniejsza się wraz z wiekiem

Płeć żeńska 

- U kobiet osteoporoza występuje znacznie częściej i wcześniej niż u mężczyzn co wiąże się z wcześniej występującą menopauzą u kobiet niż andropauzą u mężczyzn
wątła budowa ciała

- Im bardziej masywna budowa ciała tym mniejsze zagrożenie osteoporoza. Osoby o „drobnych kościach” są bardziej narażone na rozwój osteoporozy niż osoby o masywnej budowie ciała. Przy niskiej masie kości 5% ubytek może oznaczać przekroczenie tzw. progu złamania, natomiast u osoby o masywnych kościach pozostaje jeszcze znaczny margines bezpieczeństwa.
Osteoporoza u matki 

- skłonność do osteoporozy dziedziczymy po matce. Jeżeli nasza mama czy babcia miała osteoporozę, to jesteśmy na nią narażeni w większym stopniu od innych osób. Cechy genetyczne decydują w głównej mierze jaką osiągniemy masę szczytową kości, czy będziemy mieć wątłą czy też masywną budowę ciała.
Niska masa kostna

- Stwierdzenie w badaniu densytometrycznym (pomiar gęstości tkanki kostnej) ujemnego współczynnika T-score poniżej 2,5.
Rasa biała i żółta

- Częściej chorują kobiety białe i żółte niż osoby rasy czarnej

CZYNNIKI HORMONALNE I PROKREACYJNE
Menopauza u kobiet 

- Niedobór hormonów takich jak estradiol i progesteron zwiększa ryzyko wystąpienia osteoporozy. Większe ryzyko osteoporozy występuje wtedy, gdy menopauza pojawia się niezależnie od przyczyny przed 45 rokiem życia lub przerwa w miesiączkach jest długa i trwa powyżej 6 miesięcy. W okresie menopauzy kobieta może tracić nawet 4-7% masy kostnej rocznie.
Kastracja chirurgiczna lub farmakologiczna 

- Ubytek masy kostnej może być szczególnie szybki po menopauzie pooperacyjnej u kobiet po zabiegach ginekologicznych, podczas których konieczne było usunięcie jajników.
*przedwczesne wygaśnięcie czynności jajników
*zaburzenia miesiączkowania, hiperprolaktynemia
*pierwotny lub wtórny brak miesiączki
*nierodzenie
*hipogonadyzm

CZYNNIKI ŻYWIENIOWE, ŚRODOWISKOWE, STYL ŻYCIA - niska podaż wapnia w diecie - Dieta pozbawiona wapnia doprowadza do obniżania się jego poziomu w surowicy krwi a to kolejno zmusza organizm do uwalniania wapnia z kości poprzez zmniejszanie jej masy. Utrzymywanie się tego procesu przez kilka lat jest jedną z przyczyn osteoporozy. Typowa polska dieta dostarcza średnio 600 mg wapnia na dobę podczas gdy optymalne spożycie dobowe wapnia u dorosłych powinno wynosić 1000 mg.
Mała dostępność do naturalnego światła słonecznego 

- Pod wpływem promieni słońca zwiększa się w skórze synteza ważnych dla kości witamin z grupy D.
*obniżona podaż witaminy D
*obniżona lub nadmierna podaż fosforanów
*niedobór lub nadmiar białka w diecie
*dieta wegetariańska ścisła
*nadmierna podaż sodu
Używki 

- Palenie tytoniu i picie alkoholu poprzez toksyczny wpływ na komórki kostne niekorzystnie wpływa na gospodarkę wapniowo-fosforanową. Wskazany jest również umiar w piciu mocnej kawy.
Siedzący tryb życia

- Aktywność fizyczna to stały bodziec dla narządu ruchu modelujący kości i nasilający obrót wapniem. Komórki kostne "są wrażliwe" na obciążenia mechaniczne i pod wpływem naprężeń budują kość, by im sprostać. Brak obciążeń ( np. długotrwałe leżenie w łóżku) powoduje niszczenie kości a w konsekwencji ich zaniki.

LEKI
*glikokortykoidy - wieloletnie stosowanie leków steroidowych (Encorton, Prednisolon) w dawce powyżej 6 mg co ma miejsce w leczeniu astmy lub leków przeciwpadaczkowych może powodować osteoporozę.
*leki przeciwpadaczkowe
*leki przeciwnowotworowe
*leki przeciwgruźlicze
*leki przeciwzakrzepowe
*tetracykliny
*leki alkalizujące sole glinu

CHOROBY
*choroby przewodu pokarmowego- nietolerancja laktozy, zespoły złego wchłaniania lub trawienia i poresekcyjne
*choroby nerek – moczówka fosforanowa, niewydolność nerek
*choroby endokrynologiczne – nadczynność tarczycy, nadczynność przytarczyc, nadczynność *nadnerczy, niedoczynność tarczycy, cukrzyca
*choroby wrodzone tkanki łącznej – wrodzona łamliwość kości, zespół Ehlersa-Danlosa, *hemocystynuria
*choroby układowe - szpiczak mnogi, białaczka szpikowa, chłoniak, raeumatoidalne zapalenie stawów

Czynniki ryzyka rozwoju osteoporozy u mężczyzn są podobne jak u kobiet . 

U osób w wieku podeszłym kluczowym jest niedobór testosteronu. Wiadomo, że aż u 30 % młodych mężczyzn ze złamaniami trzonu kości udowej stwierdza się obniżony poziom tego hormonu. 

Większy niż u kobiet jest również niekorzystny wpływ palenia tytoniu, spożywania dużych ilości alkoholu, nadwagi oraz braku regularnej kontroli lekarskiej (mężczyźni rzadziej odwiedzają lekarza).