CZYNNIKI RYZYKA OSTEOPOROZY

O zagrożeniu osteoporozą w dużej mierze decydują czynniki ryzyka czyli okoliczności wynikające z cech dziedzicznych i fizjologii naszego organizmu. 

Wczesne stwierdzenie zagrożenia nadmiernym zanikiem kostnym umożliwia wczesne rozpoczęcie profilaktyki a tym samym zapobiegnięcie rozwojowi osteroporozy. Wieloletnie badania wykazały, że najważniejszymi czynnikami ryzyka są:

CZYNNIKI GENETYCZNE I DEMOGRAFICZNE wiek powyżej 65 lat - u obu obu płci, masa kostna zmniejsza się wraz z wiekiem

Płeć żeńska 

- U kobiet osteoporoza występuje znacznie częściej i wcześniej niż u mężczyzn co wiąże się z wcześniej występującą menopauzą u kobiet niż andropauzą u mężczyzn
wątła budowa ciała

- Im bardziej masywna budowa ciała tym mniejsze zagrożenie osteoporoza. Osoby o „drobnych kościach” są bardziej narażone na rozwój osteoporozy niż osoby o masywnej budowie ciała. Przy niskiej masie kości 5% ubytek może oznaczać przekroczenie tzw. progu złamania, natomiast u osoby o masywnych kościach pozostaje jeszcze znaczny margines bezpieczeństwa.
Osteoporoza u matki 

- skłonność do osteoporozy dziedziczymy po matce. Jeżeli nasza mama czy babcia miała osteoporozę, to jesteśmy na nią narażeni w większym stopniu od innych osób. Cechy genetyczne decydują w głównej mierze jaką osiągniemy masę szczytową kości, czy będziemy mieć wątłą czy też masywną budowę ciała.
Niska masa kostna

- Stwierdzenie w badaniu densytometrycznym (pomiar gęstości tkanki kostnej) ujemnego współczynnika T-score poniżej 2,5.
Rasa biała i żółta

- Częściej chorują kobiety białe i żółte niż osoby rasy czarnej

CZYNNIKI HORMONALNE I PROKREACYJNE
Menopauza u kobiet 

- Niedobór hormonów takich jak estradiol i progesteron zwiększa ryzyko wystąpienia osteoporozy. Większe ryzyko osteoporozy występuje wtedy, gdy menopauza pojawia się niezależnie od przyczyny przed 45 rokiem życia lub przerwa w miesiączkach jest długa i trwa powyżej 6 miesięcy. W okresie menopauzy kobieta może tracić nawet 4-7% masy kostnej rocznie.
Kastracja chirurgiczna lub farmakologiczna 

- Ubytek masy kostnej może być szczególnie szybki po menopauzie pooperacyjnej u kobiet po zabiegach ginekologicznych, podczas których konieczne było usunięcie jajników.
*przedwczesne wygaśnięcie czynności jajników
*zaburzenia miesiączkowania, hiperprolaktynemia
*pierwotny lub wtórny brak miesiączki
*nierodzenie
*hipogonadyzm

CZYNNIKI ŻYWIENIOWE, ŚRODOWISKOWE, STYL ŻYCIA - niska podaż wapnia w diecie - Dieta pozbawiona wapnia doprowadza do obniżania się jego poziomu w surowicy krwi a to kolejno zmusza organizm do uwalniania wapnia z kości poprzez zmniejszanie jej masy. Utrzymywanie się tego procesu przez kilka lat jest jedną z przyczyn osteoporozy. Typowa polska dieta dostarcza średnio 600 mg wapnia na dobę podczas gdy optymalne spożycie dobowe wapnia u dorosłych powinno wynosić 1000 mg.
Mała dostępność do naturalnego światła słonecznego 

- Pod wpływem promieni słońca zwiększa się w skórze synteza ważnych dla kości witamin z grupy D.
*obniżona podaż witaminy D
*obniżona lub nadmierna podaż fosforanów
*niedobór lub nadmiar białka w diecie
*dieta wegetariańska ścisła
*nadmierna podaż sodu
Używki 

- Palenie tytoniu i picie alkoholu poprzez toksyczny wpływ na komórki kostne niekorzystnie wpływa na gospodarkę wapniowo-fosforanową. Wskazany jest również umiar w piciu mocnej kawy.
Siedzący tryb życia

- Aktywność fizyczna to stały bodziec dla narządu ruchu modelujący kości i nasilający obrót wapniem. Komórki kostne "są wrażliwe" na obciążenia mechaniczne i pod wpływem naprężeń budują kość, by im sprostać. Brak obciążeń ( np. długotrwałe leżenie w łóżku) powoduje niszczenie kości a w konsekwencji ich zaniki.

LEKI
*glikokortykoidy - wieloletnie stosowanie leków steroidowych (Encorton, Prednisolon) w dawce powyżej 6 mg co ma miejsce w leczeniu astmy lub leków przeciwpadaczkowych może powodować osteoporozę.
*leki przeciwpadaczkowe
*leki przeciwnowotworowe
*leki przeciwgruźlicze
*leki przeciwzakrzepowe
*tetracykliny
*leki alkalizujące sole glinu

CHOROBY
*choroby przewodu pokarmowego- nietolerancja laktozy, zespoły złego wchłaniania lub trawienia i poresekcyjne
*choroby nerek – moczówka fosforanowa, niewydolność nerek
*choroby endokrynologiczne – nadczynność tarczycy, nadczynność przytarczyc, nadczynność *nadnerczy, niedoczynność tarczycy, cukrzyca
*choroby wrodzone tkanki łącznej – wrodzona łamliwość kości, zespół Ehlersa-Danlosa, *hemocystynuria
*choroby układowe - szpiczak mnogi, białaczka szpikowa, chłoniak, raeumatoidalne zapalenie stawów

Czynniki ryzyka rozwoju osteoporozy u mężczyzn są podobne jak u kobiet . 

U osób w wieku podeszłym kluczowym jest niedobór testosteronu. Wiadomo, że aż u 30 % młodych mężczyzn ze złamaniami trzonu kości udowej stwierdza się obniżony poziom tego hormonu. 

Większy niż u kobiet jest również niekorzystny wpływ palenia tytoniu, spożywania dużych ilości alkoholu, nadwagi oraz braku regularnej kontroli lekarskiej (mężczyźni rzadziej odwiedzają lekarza).